KINH PHÁP CÚ

KINH PHÁP CÚ

( DHAMMAPADA )

Tâm Minh Ngô Tằng Giao

chuyển dịch thơ

* DIỆU PHƯƠNG xuất bản * 2003 *

Thành kính tri ân:

* Thầy THÍCH TỪ MÃN (VN)

* Thầy THÍCH CHƠN THIỆN (VN)

* Chùa LINH SƠN, Đà Lạt (VN)

* Chùa LINH PHONG, Đà Lạt (VN)

đã đưa dịch giả vào

ĐẠO và THƠ

MỤC LỤC

LỜI NÓI ĐẦU1 . PHẨM SONG SONG2 . PHẨM KHÔNG BUÔNG LUNG(*)3 . PHẨM TÂM4 . PHẨM HOA5 . PHẨM NGƯỜI NGU6 . PHẨM NGƯỜI TRÍ7 . PHẨM A LA HÁN(*)8 . PHẨM NGÀN9 . PHẨM ÁC10 . PHẨM DAO GẬY11 . PHẨM GIÀ12 . PHẨM CHÍNH MÌNH13 . PHẨM THẾ GIAN14 . PHẨM ĐỨC PHẬT15 . PHẨM AN LẠC16 . PHẨM YÊU THÍCH17 . PHẨM PHẪN NỘ18 . PHẨM DƠ BẨN19 . PHẨM TRỌNG PHÁP20 . PHẨM CON ĐƯỜNG21 . PHẨM TẠP LỤC22 . PHẨM ĐỊA NGỤC23 . PHẨM VOI24 . PHẨM ÁI DỤC25 . PHẨM TỲ KHEO26 . PHẨM BÀ LA MÔN(*)

* * *

LỜI NÓI ĐẦU

“Kinh Pháp Cú” là một trong 15 quyển kinh thuộc Tiểu Bộ Kinh trong Kinh Tạng Pali. Đây là một quyển kinh Phật giáo rất phổ thông và đã được dịch ra nhiều thứ tiếng quan trọng trên thế giới. Nhiều tác giả coi bộ kinh này như là Thánh Thư của đạo Phật.

“Pháp” có nghĩa là đạo lý, chân lý, giáo lý. “Cú” là lời nói, câu kệ. “Pháp Cú” là những câu nói về chánh pháp, những lời dạy của đức Phật nên “Kinh Pháp Cú” còn được gọi là “Kinh Lời Vàng” hoặc “Lời Phật Dạy”.

Kinh Pháp Cú là một tập hợp những câu dạy ngắn gọn nhưng đầy ý nghĩa của đức Phật Thích Ca trong ba trăm trường hợp giáo hóa khác nhau. Những câu này do chính đức Phật khi còn tại thế nói ra trong suốt 45 năm thuyết pháp của Ngài. Các câu này về sau được các vị đại đệ tử của đức Phật sắp xếp thành 423 bài “kệ”, chia ra làm 26 “phẩm” và tụng đọc trong Đại Hội Kết Tập Kinh Điển lần đầu tiên sau khi đức Phật nhập diệt.

Kinh Pháp Cú tóm thâu tinh hoa giáo lý của đức Phật. Đọc những bài kệ trong kinh này người đọc cảm thấy như chính mình được trực tiếp nghe lời Phật dạy từ hơn 2500 năm trước vọng lại. Mỗi bài kệ có thể xem là chứa đựng một cách súc tích và trung thành nhất những lời dạy, những giáo lý căn bản nguyên thủy của đức Phật.

Mỗi phẩm trong Kinh Pháp Cú đặt trọng tâm vào một đề tài chính. Mỗi bài kệ trong từng phẩm đều chứa đựng một nội dung tu học rất sâu sắc và phong phú. Nhiều bài đơn giản và dễ hiểu nhưng nhiều bài không thể nào chỉ đọc một lần mà hiểu ngay hết được. Cần phải đọc đi đọc lại nhiều lần, đọc thêm các tích truyện đi kèm và tra cứu thêm các bản chú giải.

Người đọc nếu sẵn nhiệt tâm hướng về đạo pháp nên nghiền ngẫm và thường xuyên suy niệm về những lời vàng ngọc chứa đựng trong kinh rồi đem ra thực hành, áp dụng vào cuộc sống hàng ngày của mình. Chắc chắn người đọc có thể thâu hoạch được một niềm vui về tinh thần vượt lên cao hơn tất cả những thứ hạnh phúc khác trên thế gian, sẽ gặt hái được nhiều lợi ích cho chính bản thân mình ngay trong hiện tại cũng như trong tương lai. Lời kinh khơi nguồn cảm hứng cao đẹp và mở ra một lối đi đầy hương hoa, tạo ra một sức mạnh diệu kỳ giúp cho người đọc có một niềm tin vững chắc hơn trên con đường tu học để tiến đến bến bờ giác ngộ và nhờ đó mà được giải thoát.

Nhiều học giả quốc tế chuyên về tôn giáo và thần học đã từng nói đại ý rằng: ” Kinh điển của Phật Giáo thật quả là nhiều, nhưng nếu giả dụ một ngày nào đó tất cả các kinh điển này bị thất lạc hay bị thiêu hủy đi hết mà chỉ còn lưu giữ lại được một cuốn Kinh Pháp Cú này thôi thì chúng ta cũng tạm coi như có đủ những gì cần thiết để noi theo giáo lý của đức Phật”.

Trong Kinh Pháp Cú người đọc sẽ thấy những lời dạy về triết lý và luân lý cho cả hai giới xuất gia và tại gia. Những lời dạy cho hàng xuất gia tất nhiên không bao hàm hàng tại gia, nhưng những lời dạy cho hàng tại gia đương nhiên có thể áp dụng cho cả hàng xuất gia. Do đó dù ở cương vị nào người đọc cuốn kinh này cũng thu nhập được nhiều lợi ích thanh cao. Hơn nữa những người muốn đi tìm chân lý, dầu theo tín ngưỡng nào chăng nữa, đều có thể thấy hứng thú và bổ ích khi đọc cuốn Kinh Pháp Cú này, vì nói chung kinh điển Phật giáo thường chỉ nêu ra chân lý cho toàn thể nhân loại chứ không mang tính chất giáo điều.

Đức Phật đã từng tuyên bố rõ ràng rằng Ngài chỉ là người dẫn đường chỉ nẻo chứ Ngài không thể “cứu rỗi” hay tu thay cho ai được cả, và con người phải tự mình tu để giải thoát cho chính mình. Ước mong sao những lời dạy của đức Phật trong tập Kinh Pháp Cú sẽ là ngọn đuốc rực rỡ soi sáng dẫn đường, là ngón tay chỉ hướng cho mọi hành động, ngôn ngữ, tâm tư của người đọc và do đó đem lại an lạc và hạnh phúc. Tự mình nghe theo lời Phật dạy mà tu sửa, rồi tự mình sẽ giác ngộ và sự giác ngộ đó sẽ giúp cho mình được giải thoát khỏi vòng luân hồi sinh tử đầy khổ đau.

Khi soạn thảo cuốn Kinh Pháp Cú chuyển dịch thành thể thơ “lục bát” này người dịch đã tham khảo một số tài liệu quý báu về Kinh Pháp Cú viết bằng tiếng Anh và tiếng Việt. Các tác phẩm tiếng Anh đa số được dịch trực tiếp từ nguyên bản tiếng Pali. Các tác phẩm tiếng Việt thì được dịch từ nguyên bản Pali hay được dịch theo bản chữ Hán hoặc tiếng Anh.

Muốn cho đại đa số quần chúng khi đọc kinh này cảm thấy dễ hiểu, người chuyển dịch thơ đã cố gắng xử dụng chữ Việt với những ngôn từ bình dị, tránh dùng nhiều chữ Hán và những danh từ triết học hoặc đạo học cao siêu. Đôi khi một vài lời giải thích cũng đã được chuyển thành thơ và thêm vào trong bài. Để hoàn thành tác phẩm người dịch trong khi sắp xếp ngôn từ và tứ thơ đôi khi đã phải thêm bớt một vài chữ, hoán chuyển một vài câu trong cùng một bài, nhưng vẫn cố gắng chuyên chở đầy đủ ý nghĩa trong các lời dạy của đức Phật.

Mong rằng những vần thơ “lục bát”, một thể loại thơ đầy tình tự dân tộc, sẽ để lại trong tâm tư người đọc cũng như người nghe những tình cảm nhẹ nhàng thanh thoát vì thơ đầy nhạc tính và vang lên những âm điệu thân thương như những lời ru nơi quê mẹ. Ngôn ngữ có bình dị mới dễ hiểu. Thêm vần thêm điệu mới dễ đọc, dễ nghe. Từ đó mới dễ nhớ, dễ thuộc. Có nhớ, có thuộc mới dễ áp dụng những lời vàng ngọc Phật dạy vào cuộc sống hàng ngày.

Tại các nước theo Phật giáo Nam Tông các Sa Di phải học thuộc lòng Kinh Pháp Cú này. Riêng tại Việt Nam ta kinh này không được xếp vào danh sách các kinh để tụng niệm hàng ngày nên kinh ít được biết đến.

Xin trân trọng giới thiệu đến các độc giả một cuốn sách mà chúng tôi thiết nghĩ là vừa lý thú và vừa hữu ích. Mong rằng tác phẩm này sẽ góp được một phần nhỏ bé và khiêm tốn trong việc truyền bá Phật pháp.

DIỆU PHƯƠNG

Virginia – USA

(Mùa Phật Đản,

tháng 4 năm 2003)

1 . PHẨM SONG SONG

(1)

Việc làm của bản thân ta

Do tâm, do ý tạo ra, dẫn đầu

Nói năng, hành động trước sau

Ý mà ô nhiễm: khổ đau theo kề

Tựa như là cái bánh xe

Theo chân con vật kéo lê trên đường.

(2)

Việc làm của bản thân ta

Do tâm, do ý tạo ra, dẫn đầu

Nói năng, hành động trước sau

Ý mà thanh tịnh: dạt dào niềm vui

Và bao hạnh phúc trên đời

Theo ta như bóng khắp nơi theo hình.

(3)

“Người kia chửi bới, đánh tôi

Lại còn lấn lướt, cướp hoài. Giận thay!”

Ai mà nghĩ mãi điều này

Làm sao dứt bỏ được ngay hận thù.

(4)

“Người kia chửi bới, đánh tôi

Lại còn lấn lướt, cướp hoài. Giận thay!”

Ai không còn nghĩ điều này

Sẽ mau dứt bỏ được ngay hận thù.

(5)

Khắp nơi trong cõi dương gian

Hận thù đâu thể xua tan hận thù

Chỉ tình thương với tâm từ

Làm tiêu oán hận, giải trừ hờn căm

Đó là định luật ngàn năm.

(6)

Người ham cãi cọ nào hay

Chúng ta đều chết một ngày gần đây

Khi ai hiểu rõ điều này

Chẳng ham tranh cãi thêm gây muộn phiền.

(7)

Ham theo lạc thú nổi trôi

Giác quan buông thả sống đời mê say

Uống ăn vô độ hàng ngày

Lại thêm biếng nhác, chẳng hay chuyên cần

Con người bị cuốn đến gần

Ma vương dục vọng ngàn lần hại ta

Như cơn gió lốc thổi qua

Cây cành nghiêng ngả, lá hoa tơi bời.

(8)

Nhận ra ô uế thân người

Giác quan kiềm chế, sống đời tịnh yên

Uống ăn điều độ giữ gìn

Lại thêm bền vững đức tin, chuyên cần

Người đâu dễ bị cuốn gần

Ma vương dục vọng ngàn lần thua ta

Khác gì cơn gió thổi qua

Núi cao, vách đá khó mà lung lay.

(9)

Nếu mà mặc áo cà sa

Lòng còn ô uế, tâm tà quẩn quanh

Chưa tự chế, thiếu chân tình

Xứng đâu mà khoác vào mình áo kia.

(10)

Người mà ô nhiễm chẳng vương

Giữ gìn giới luật vững vàng, nghiêm minh

Luôn tự chế, rất chân tình

Áo cà sa khoác vào mình xứng thay.

(11)

Những gì không thật, hão huyền

Lại cho là thật và tin vô bờ,

Những gì chân thật lại ngờ

Lại cho không thật, chỉ là giả thôi,

Nghĩ suy lầm lạc mất rồi

Thấy sao chân thật rạng nơi pháp mầu.

(12)

Biết đây là thật để tin

Biết kia không thật, hão huyền mà thôi

Nghĩ suy theo đúng đường rồi

Thấy ngay chân thật rạng nơi pháp mầu.

(13)

Căn nhà lợp chẳng kỹ càng

Mưa tuôn thấm dột dễ dàng lắm thay

Tâm mà tu vụng có ngày

Bị nhiều tham dục lọt ngay khác gì.

(14)

Căn nhà lợp thật kỹ càng

Mưa tuôn đâu dột dễ dàng mấy khi

Tâm mà tu khéo sợ gì

Bao nhiêu tham dục dễ chi lọt vào.

(15)

Đau buồn ngay ở kiếp này

Kiếp sau cũng lại tràn đầy buồn đau:

Người làm điều ác hay đâu

Buồn kia theo mãi dài lâu bên mình

Quay nhìn việc ác tạo thành

Chết mòn thân xác, héo nhanh tâm hồn.

(16)

Vui mừng ngay ở kiếp này

Kiếp sau cũng lại tràn đầy mừng vui:

Người làm điều thiện ở đời

Thấy chân hạnh phúc khắp nơi theo mình

Quay nhìn việc thiện tạo thành

Sướng vui dào dạt, an lành chứa chan.

(17)

Kiếp này tràn ngập khổ đau

Khổ đau cũng lại kiếp sau ngập tràn

Người gây nghiệp ác thở than:

“Bao điều gian ác mình làm trước đây!”

Bây giờ đường ác đọa đầy

Trầm luân cõi khổ biết ngày nào xong.

(18)

Đầy tràn vui sướng kiếp này

Sướng vui cũng lại tràn đầy kiếp sau:

Người làm nghiệp thiện vui sao

Nhủ lòng: “Mình tạo biết bao phước lành!”

Kiếp sau sẽ được tái sinh

Vào nơi hạnh phúc an bình chứa chan.

(19)

Dù cho có tụng nhiều kinh

Không theo giáo pháp thực hành sớm hôm

Tu hành lợi ích đâu còn

Khác chi một kẻ luôn luôn chăn bò

Chăn thuê nên chỉ âu lo

Đếm bò cho chủ, sữa bò hưởng đâu?

(20)

Dù cho chỉ tụng ít kinh

Nhưng theo giáo pháp thực hành sớm khuya

Hết tham, hết cả sân, si

Lòng luôn tỉnh giác, tâm thì hiền lương

Trước sau giải thoát mọi đường

Tu hành lợi ích ngát hương muôn đời.

2 . PHẨM KHÔNG BUÔNG LUNG(*)

(21) – (22)

Người chuyên niệm, chẳng buông lung

Coi như sống mãi, thoát vòng tử vong

Kẻ phóng dật, kẻ buông lung

Coi như đã bị mệnh chung lâu ngày

Sống mà như chết nào hay,

Người hiền trí biết điều này từ lâu

Cho nên gìn giữ trước sau

Dám đâu phóng dật, há nào buông lung

Luôn luôn cảnh giác vô cùng

Nhập vào cõi thánh vui mừng, bình an.

(*) Buông lung: Không biết tự kiềm chế, sống bừa bãi bất chấp hậu quả. Đồng nghĩa với chữ phóng dật.

(23)

Nhờ tu thiền định thâm sâu

Tháng năm kiên nhẫn, trước sau chuyên cần

Người hiền trí được bình an

Thân tâm giải thoát, Niết Bàn hưởng vui.

(24)

Luôn cố gắng, chẳng buông lung

Nghĩ suy chín chắn, tấm lòng hăng say

Bản thân tự chế hàng ngày

Sống theo chánh pháp, tốt thay cuộc đời

Tiếng lành tăng trưởng mãi thôi.

(25)

Luôn luôn cố gắng nhiều bề

Lại thêm hăng hái, không hề buông lung

Tự mình khắc chế mọi đường

Những người hiền trí vô cùng tinh anh

Tạo ra hòn đảo cho mình

Vượt trên sóng nước vây quanh thét gào

Não phiền theo ngọn sóng trào

Dễ gì quấy nhiễu dâng cao ngập tràn.

(26)

Kẻ ngu si bị đắm chìm

Trong đời phóng dật, trong miền buông lung

Nhưng người hiền trí tìm đường

Chăm lo gìn giữ tâm đừng buông lung

Tựa người bạc bể tiền rừng

Chăm lo báu vật, trông chừng quý kim.

(27)

Chớ nên chìm đắm xuôi theo

Buông lung, phóng dật là điều chẳng hay,

Chớ nên dục lạc mê say

Hãy nên tỉnh giác tâm này cho mau

Tu thiền định thật chuyên sâu

Mới mong phước báu, mới cầu bình an.

(28)

Nhờ trừ được hết buông lung

Những người hiền trí sẽ không lo gì:

– Tựa như bậc thánh hiền kia

Lên đài trí tuệ nhìn về dưới chân

Thấy bao nhiêu kẻ ngu đần

Trăm bề đau khổ, bội phần lo âu,

– Tựa người leo tới núi cao

Cúi nhìn muôn vật lao xao dưới ghềnh

Đắm chìm trong chốn vô minh.

(29)

Giữ cho tinh tấn trong lòng

Giữa bao nhiêu kẻ buông lung tràn trề

Giữ cho tỉnh táo mọi bề

Giữa bao nhiêu kẻ ngủ mê li bì

Kìa trông kẻ trí khác gì

Như con tuấn mã phóng đi hào hùng

Phía sau bỏ lại trên đường

Ngựa gầy hèn yếu não nùng lết theo.

(30)

Nhờ tinh tấn, chẳng buông lung

Khiến cho Đế Thích thành ông thánh hiền

Được làm chủ cõi chư thiên

Muôn người cùng cất tiếng khen ngợi hoài,

Kẻ phóng dật bị chê bai

Mọi người khinh miệt, chẳng ai nể vì.

(31)

Tỳ Kheo sợ tính buông lung

Chuyên tâm chú niệm, dốc lòng chuyên tu

Tiến mau biết mấy cho vừa

Đốt tiêu phiền não tựa như lửa hồng,

Đốt dây to nhỏ chập chùng

Từ lâu trói buộc người trong luân hồi.

(32)

Tỳ Kheo sợ tính buông lung

Chuyên tâm chú niệm, dốc lòng tu thân

Niết Bàn đã tiến đến gần

Hố sâu đọa lạc trăm phần thoát qua.

3 . PHẨM TÂM

(33)

Thường thường tâm kẻ phàm phu

Chập chờn, dao động, lu mờ, khó canh

Khó mà chế phục được nhanh,

Chỉ riêng kẻ trí tâm mình giữ yên

Giữ cho ngay thẳng lâu bền

Như tay thợ khéo uốn tên lành nghề

Tên luôn ngay ngắn mọi bề.

(34)

Tựa như cá ở hồ ao

Bị đưa khỏi nước quăng vào bờ kia

Vẫy vùng, sợ sệt kể chi,

Tâm người nên vậy khác gì cá đâu

Phải vùng vẫy, phải lo âu

Cố mà phấn đấu thoát mau tâm mình

Khỏi tay Ma giới dục tình.

(35)

Tâm phàm phu cứ xoay vần

Chạy theo dục vọng muôn phần đảo chao

Khó mà nắm giữ được nào,

Chỉ riêng những kẻ thanh cao tính tình

Đã điều phục được tâm mình

Mới mong hạnh phúc, an bình mãi thôi.

(36)

Tâm phàm phu cứ xoay vần

Chạy theo dục vọng muôn phần đảo chao

Tinh vi, khó thấy được nào

Chỉ riêng người trí lo âu thật tình

Canh phòng nghiêm ngặt tâm mình

Cho nên hạnh phúc, an bình mãi thôi.

(37)

Tâm phàm phu cứ lao mình

Âm thầm, đơn độc du hành rất xa

Nào đâu hình dạng phô ra

Hang kia ẩn náu thật là thẳm sâu,

Tâm ai điều phục được mau

Thoát Ma trói buộc, lụy đâu dục tình.

(38)

Người không an định được tâm

Không rành chánh pháp, không thông đạo mầu

Lòng tin lại chẳng bền lâu

Tất nhiên trí tuệ dễ đâu hoàn thành.

(39)

Người nào thanh tịnh trong tâm

Không còn tham ái và sân hận gì

Vượt lên thiện, ác đôi bề

Là người giác ngộ chẳng hề sợ chi.

(40)

Thân như đồ gốm mong manh

Giữ tâm cho vững như thành vây quanh

Với gươm trí tuệ tinh anh

Hãy mau đánh dẹp tan tành quân Ma

Dẹp Ma dục vọng quấy ta

Thắng rồi nỗ lực để mà tiến thêm

Giữ gìn chiến thắng cho bền

Vượt vùng luyến ái, thoát miền nhiễm ô.

(41)

Thân này rồi chẳng bao lâu

Nằm dài dưới đất, chôn sâu ngủ vùi

Đâu còn ý thức chuyện đời

Tựa cây gỗ mục vứt nơi bụi bờ.

(42)

Kẻ thù gây hại cho nhau

Hay người oán hận trước sau rửa hờn

Cũng đâu gây hại nhiều hơn

Hại do hạnh ác trong tâm tạo thành

Gây ra cho chính thân mình.

(43)

Dù cha mẹ hoặc thân nhân

Giúp ta chỉ được một phần thăng hoa

Chính nhờ tâm tốt của ta

Tìm về việc thiện, hướng qua hạnh lành

Làm mình cao thượng thật nhanh.

4 . PHẨM HOA

(44)

Ai mà tinh tấn nhận chân

Địa cầu và chính bản thân của mình,

Nhận chân được cõi nhân sinh

Khổ đau bốn cảnh dập dình vây quanh,

Nhận chân cõi thế gian mình

Cũng như cảnh giới thiên đình cao xa,

Khéo mang Pháp Cú giảng ra

Như người thợ khéo nhặt hoa làm tràng?

(45)

Người còn tu học nhận chân

Địa cầu và chính bản thân của mình,

Nhận chân được cõi nhân sinh

Khổ đau bốn cảnh dập dình vây quanh,

Nhận chân cõi thế gian mình

Cũng như cảnh giới thiên đình cao xa,

Khéo mang Pháp Cú giảng ra

Như người thợ khéo nhặt hoa làm tràng!

(46)

Chúng sinh nên biết thân này

Như là ảo ảnh rồi đây chóng tàn

Như là bọt nước mau tan

Nên hoa dục vọng chớ màng làm chi

Mũi tên cám dỗ bẻ đi

Dẹp Ma dục vọng còn gì hại thân,

Vượt qua tầm mắt tử thần.

(47)

Tựa như nước lũ cuốn đi

Xóm làng say ngủ li bì nửa khuya

Tử thần cũng sẽ rước về

Những người phóng túng, đam mê tối ngày

Chỉ chuyên thu nhặt luôn tay

Cánh hoa dục lạc chất đầy trong tâm.

(48)

Những người chỉ biết đam mê

Cánh hoa dục lạc hái về trong tay

Với tâm phóng túng đọa đầy

Không hề thỏa mãn, tối ngày cuồng say

Chính là nô lệ tốt thay

Tử thần sẽ tới lôi ngay đi rồi.

(49)

Sa môn khất thực trong làng

Ví như ong lượn nhịp nhàng bên hoa

Kiếm tìm mật nhụy hút ra

Xong rồi tung cánh bay qua cuối vườn

Không làm hoa tổn sắc hương.

(50)

Chớ nên dòm ngó lỗi người

Để xem họ đã làm rồi hay chưa,

Lỗi mình đừng có làm lơ

Phải nên nhìn lại đừng chờ đợi chi

Coi mình làm được những gì

Hay còn nhiều việc sẵn kia chưa làm.

(51)

Hoa kia sắc đẹp phô trương

Tiếc rằng chẳng có chút hương thơm nào

Khác chi người nói ngọt ngào

Trăm điều hoa gấm, trăm câu tốt lành

Nói xong không chịu thực hành

Chẳng đem lợi ích, cũng thành uổng đi.

(52)

Hoa kia sắc đẹp vô cùng

Lại thêm hương tỏa thơm lừng biết bao

Khác chi người nói ngọt ngào

Trăm điều hoa gấm, trăm câu tốt lành

Nói xong quyết chí thực hành

Tương lai kết quả tạo thành đẹp thay.

(53)

Như từ một đống hoa tươi

Lựa ra ghép lại cho đời tràng hoa

Nhiều tràng phô sắc mặn mà,

Người đời cũng vậy khác xa đâu nào

Thân tâm an lạc, thanh cao

Làm nên việc thiện kể sao cho vừa.

(54)

Hương thơm hoa quý vườn kia

Ngược chiều gió thổi dễ gì thoảng bay,

Hương người đức hạnh thơm thay

Dù cho ngược gió dâng đầy muôn phương.

(55)

Muôn hương tỏa ngát thơm tho

Từ vườn hoa quý, từ hồ sen thanh

Dễ chi hơn được hương lành

Do người đức hạnh lưu danh cho đời.

(56)

Hương thơm hoa quý thua xa

Hương người đức hạnh chan hòa vượt trên

Xông lên mãi tận chư Thiên

Tỏa ra ngan ngát khắp miền trời cao.

(57)

Ai hằng ngày chẳng buông lung

Lại thêm giới hạnh vô cùng thanh cao

Có nguồn trí tuệ dạt dào

Thân tâm giải thoát há nào sợ chi

Ma vương dòm ngó dễ gì.

(58) – (59)

Như từ trong đống bùn nhơ

Bên đường nước đọng, ai ngờ nở ra

Hoa sen phô sắc mặn mà

Tỏa hương thanh khiết gần xa đẹp lòng,

Khác chi giữa chốn bụi hồng

Giữa phường mê muội ngập trong não phiền

Nảy sinh Phật tử trung kiên

Rạng soi trí tuệ khắp miền nhân gian.

5 . PHẨM NGƯỜI NGU

(60)

Người mất ngủ thấy đêm dài

Bộ hành mỏi mệt than hoài đường xa

Luân hồi cũng vậy thôi mà

Chập chùng tiếp nối thật là tái tê

Với người ngu dại, u mê

Biết gì chánh pháp, hiểu chi đạo mầu.

(61)

Khi cùng sánh bước đường đời

Nếu không tìm được một người so ra

Hơn ta hay chỉ bằng ta

Một mình rong ruổi thế mà lại hay,

Gặp người ngu muội phiền thay

Chớ nên kết bạn có ngày khổ đau.

(62)

“Đây là con cái của tôi

Đây là của cải mấy đời chắt chiu!”

Người ngu chỉ nghĩ bấy nhiêu

Nào hay biết được một điều thâm sâu:

Chính thân ta cũng có đâu

Mà đòi con nọ, mà cầu của kia.

(63)

Người ngu tự biết mình ngu

Thế là có trí, người xưa dạy rồi,

Ngu mà cứ tưởng khôn thôi

Mới là một kẻ muôn đời thật ngu.

(64)

Người ngu suốt cả một đời

Gần bên người trí cũng hoài công thôi

Hiểu đâu chánh pháp cao vời,

Như thìa, như muỗng múc nồi canh kia

Múc hoài từ sáng tới khuya

Vị canh ngon ngọt hưởng gì được đâu.

(65)

Người thông minh dễ dàng thay

Gần người trí tuệ hiểu ngay đạo mầu

Hiểu ngay chánh pháp thâm sâu

Khác chi cái lưỡi nếm vào canh kia

Biết ngay hương vị khó chi.

(66)

Những người ngu dại, u mê

Thiếu phần trí tuệ, thiếu bề tinh anh

Tự mình lại biến chính mình

Thành ra thù địch quẩn quanh theo hoài

Tạo muôn nghiệp ác nào hay

Chuốc vào hậu quả đắng cay sau này.

(67)

Việc làm chẳng thiện, chẳng lành

Nếu làm xong lại tự mình ăn năn

Dầm dề nhỏ lệ khóc than

Biết rằng quả báo dữ dằn tương lai.

(68)

Việc làm rất thiện, rất lành

Nếu làm xong thấy lòng mình thảnh thơi

Chẳng ăn năn, lại mừng vui

Tương lai quả báo đẹp tươi tốt lành.

(69)

Khi mà nghiệp ác chưa thành

Chưa gây hậu quả thật tình thảm thương

Người ngu cảm thấy bình thường

Tưởng như được nếm mật đường ngọt thay,

Nhưng khi quả báo đọa đày

Người ngu chịu khổ, đắng cay não nề.

(70)

Với đầu ngọn cỏ mong manh

Người ngu dùng bới cho mình thức ăn

Tu theo khổ hạnh nhọc nhằn

Nhịn ăn, nhịn uống quanh năm võ vàng

So ra đâu có phước bằng

Một phần mười sáu của hàng chân tu

Hiểu thông chánh pháp từ xưa.

(71)

Người ngu nghiệp ác tạo nên

Nào đâu hậu quả thấy liền nơi đây

Tựa như sữa chẳng đông ngay,

Tuy nhiên nghiệp báo đêm ngày ngầm theo

Giống như ngọn lửa thầm reo

Trong than hồng ủ dưới nhiều lớp tro.

(72)

Chút tài mọn, chút hư danh

Dù thêm vào được cho mình nay mai

Người ngu vẫn tự hại đời

Tự đưa mình tới cuối trời diệt vong

Để rồi hạnh phúc chẳng còn

Tiêu tan đầu não, héo hon trí người.

(73)

Kẻ ngu thường muốn hư danh

Ngồi trong Tăng chúng muốn dành chỗ trên,

Trong Tăng viện muốn uy quyền,

Muốn người cung kính đến xin cúng dường.

(74)

Để cho kẻ tục, người Tăng

Phục ta và phải nghĩ rằng ta đây:

“Chính ta làm được việc này!”

Hay: “Ta ra lệnh đó đây thi hành!”

Kẻ ngu cuồng vọng khoe mình,

Lòng tham, ngạo mạn tăng nhanh với đời.

(75)

Một đường danh lợi thế gian

Một đường đưa tới Niết Bàn cao xa

Tỳ Kheo đệ tử Phật Đà

Nhủ lòng cho rõ để mà bước chân,

Đừng nên tham đắm lợi trần,

Đạo mầu giải thoát chuyên tâm trau dồi!

6 . PHẨM NGƯỜI TRÍ

(76)

Nếu ta gặp được kẻ hiền

Chỉ bày điều lỗi, trách phiền chuyện sai

Giống như gặp được một người

Chỉ cho vật quý chôn nơi kho tàng

Hãy mau cùng họ kết thân

Trăm phần lợi ích, mười phân tốt lành.

(77)

Ai thường khuyên dạy người ta

Đừng gần điều ác, tránh xa lỗi lầm,

Người lành yêu họ vô ngần

Chỉ riêng người dữ muôn phần ghét chê.

(78)

Người gian ác, kẻ tiểu nhân

Chớ nên làm bạn, kết thân với mình

Chỉ nên kết bạn người lành

Tác phong quân tử, tính tình thanh cao.

(79)

Một khi chánh pháp thấm nhuần

Tươi vui cuộc sống, bình an tâm hồn

Cho nên người trí, người khôn

Hân hoan nghe Pháp thánh nhân giảng truyền.

(80)

Những người tưới nước chăm lo

Đào mương dẫn nước vào cho khắp miền,

Những người thợ vót cung tên

Cung tên lo uốn triền miên tháng ngày,

Những người thợ mộc khéo tay

Xẻ cây, uốn ván thẳng ngay tài tình,

Còn như người trí tinh anh

Chăm lo thuần hóa thân mình cho nhanh.

(81)

Gió nào lay núi đá cao

Và người trí lớn khác nào núi kia

Tiếng đời trần tục khen chê

Tán dương, phỉ báng, dễ gì động tâm.

(82)

Như là hồ nước thẳm sâu

Phô dòng phẳng lặng, khoe mầu sạch trong

Những người có trí, có lòng

Khi nghe chánh pháp cũng không khác gì

Thân tâm tịnh lạc kể chi.

(83)

Người lành thường mãi lìa xa

Mọi điều dục lạc bỏ qua chẳng bàn,

Người hiền trí gặp vui buồn

Dù đầy hạnh phúc, hay tràn khổ đau

Không hề dao động trước sau

Tinh thần luôn vững, há nào mừng lo.

(84)

Đừng vì mình hay vì người

Ham cầu con cái, ham nơi ruộng tiền

Hay ngai vàng để ngự lên

Mà dùng mưu kế đảo điên ở đời,

Muốn thành công chớ hại ai

Thấy điều bất chính lầm sai tránh đường

Sống đời đức hạnh thơm lừng

Rạng vầng trí tuệ, ngát hương đạo mầu.

(85)

Đám đông nhân loại quanh ta

Ít người đạt được tới bờ bên kia

Còn bao kẻ khác kể chi

Ngược xuôi quanh quẩn sớm khuya bờ này

Trầm luân sinh tử thương thay!

(86)

Ai mà có đủ duyên may

Được nghe chánh pháp giảng bày phân minh

Đúng theo chánh pháp tu hành

Sẽ mau thoát cảnh tử sinh bờ này

Trùng dương dục vọng vượt ngay

Bên kia bờ giác dang tay đón chờ.

(87) – (88)

Người hiền trí rời bỏ ngay

Con đường bất thiện giăng đầy bóng đêm

Tìm qua nẻo thiện vượt lên

Ánh vàng rực rỡ xuôi miền an vui,

Gia đình nhỏ hẹp lìa thôi

Xuất gia và sống cuộc đời độc thân

Đúng theo phép tắc Sa Môn

Gột đi ô nhiễm trong tâm kỹ càng

Cầu vui chánh pháp Niết Bàn

Bao nhiêu dục lạc buộc ràng tránh xa.

(89)

Người nào tu tập chuyên cần

Nương theo chánh pháp chuyên tâm một đường,

Xa lìa cố chấp thói thường

Sợi giây luyến ái chẳng vương bận lòng

Não phiền đã diệt hết xong

Trở nên sáng suốt. Ngay trong đời này

Niết Bàn chứng ngộ được ngay.

7 . PHẨM A LA HÁN(*)

(*) A La Hán: tức là bậc thánh đã dứt hết phiền não, chứng Niết Bàn, không bị sinh tử nữa.

(90)

Với người hoàn tất hành trình

Ưu phiền vương vấn bên mình dứt đi

Hoàn toàn siêu thoát mọi bề

Bao nhiêu ràng buộc cắt lìa đã xong

Lửa tham ái sẽ chẳng còn

Một khi tới đích thoát vòng khổ đau.

(91)

Những người cố gắng tu thân

Luôn luôn hăng hái, tinh thần thật cao

Đâu còn lưu luyến là bao

Nơi ăn chốn ở thuở nào tại gia

Ví như những cánh thiên nga

Rời ao hồ cũ bay xa tít mù

Đâu còn nhớ tiếc nơi xưa.

(92)

Không màng tài sản chứa đầy

Uống ăn chừng mực qua ngày để tu

Thoát vòng đau khổ, ưu tư

Thảnh thơi theo cánh gió đưa Niết Bàn

Như chim bay giữa không gian

Tìm chim, dấu vết vô vàn khó thay.

(93)

Nhiễm ô, ham muốn diệt ngay

Uống ăn chừng mực qua ngày để tu

Thoát vòng đau khổ, ưu tư

Thảnh thơi theo cánh gió đưa Niết Bàn

Như chim bay giữa không gian

Tìm chim, dấu vết vô vàn khó thay.

(94)

Ai mà chế ngự sáu căn

Như người cưỡi ngựa muôn phần giỏi giang

Ngựa đi thuần thục dễ dàng,

Không còn kiêu ngạo, hết vương não phiền

Chư thiên ái mộ vô biên.

(95)

Bao sân hận chẳng vương mang

Tâm như một cõi đất bằng phẳng kia

Và như trụ đá kiên trì

Như hồ trong lắng không hề bùn nhơ

Người như vậy chẳng bao giờ

Luân hồi sinh tử diễn ra được nào.

(96)

Ai mà thanh thản trong tâm

Lại thêm ngôn ngữ thâm trầm nơi nơi

Thêm hành động thật khoan thai:

Là người hiểu biết đúng sai mọi đường

Đã mau siêu thoát nhẹ nhàng

Luôn luôn tịnh lạc, hoàn toàn bình yên.

(97)

Tự mình biết, chẳng tin ai

Tự mình giác ngộ hiểu nơi đạo mầu

Dương trần hệ lụy dứt mau

Nguyên nhân thiện, ác trước sau diệt trừ

Lòng tham ái chẳng còn ưa

Con người cao quý khó ư sánh cùng.

(98)

Dù làng xóm, hay núi rừng

Dù nơi vực thẳm, hay vùng non cao

A La Hán ở chỗ nào

Nơi này an tịnh, dạt dào niềm vui.

(99)

Núi rừng tịnh lạc, nên thơ

Nhưng người phàm lại không ưa chốn này,

Riêng người giải thoát khác thay

Tỏ ra thích ở nơi đây vô cùng

Vì bao dục lạc dứt xong.

8 . PHẨM NGÀN

(100)

Dù ngàn lời nói với nhau

Nếu đều vô nghĩa, ích đâu cho đời

Chẳng bằng chỉ nói một lời

Một lời nghĩa lý, mọi người mừng thay

Nghe xong tâm tịnh lạc ngay.

(101)

Kệ kia nói đến ngàn câu

Nếu đều vô nghĩa, ích đâu cho đời

Một câu nói cũng đủ rồi

Nếu đầy nghĩa lý, mọi người mừng thay

Nghe xong tâm tịnh lạc ngay.

(102)

Kệ kia tụng đến trăm câu

Nếu đều vô nghĩa, ích đâu cho đời

Chẳng bằng Pháp Cú tuyệt vời

Một lời giáo pháp mọi người mừng thay

Nghe xong tâm tịnh lạc ngay.

(103)

Thắng ngàn, ngàn địch chiến trường

Chẳng bằng tự thắng bản thân của mình

Thắng mình oanh liệt thật tình

Mới là chiến thắng xứng danh hàng đầu.

(104) – (105)

Những người tự thắng bản thân

Vẻ vang hơn thắng địch quân hiểm nghèo

Thắng mình phải tiết chế nhiều

Bỏ lòng dục vọng, bỏ điều tham lam,

Dù ma quỷ, hay thiên thần

Chẳng ai thắng nổi khi cần đua tranh

Với người tự thắng chính mình.

(106)

Ngàn vàng tháng tháng bỏ ra

Trăm năm cúng tế thật là uổng thay

Chẳng bằng giây lát duyên may

Cúng dường đúng bậc ngày ngày chân tu

Thật là ích lợi vô bờ

Hơn là cúng tế mê mờ trăm năm.

(107)

Trăm năm ở tại rừng sâu

Dốc lòng thờ lửa cũng đâu sánh bằng

Chỉ trong giây lát cúng dường

Những người đạo hạnh một đường chân tu

Thật là công đức vô bờ

Hơn là thờ lửa mê mờ trăm năm.

(108)

Suốt năm bố thí, cúng dường

Để cầu phước báu chẳng bằng so ra

Phần tư công đức của ta

Khi ta kính lễ những nhà chân tu

Thanh cao, chính trực vô bờ.

(109)

Ai tôn kính bậc cao niên

Tuổi cao, đức trọng khắp miền kính yêu

Được thêm tăng trưởng bốn điều:

Kéo dài tuổi thọ, sắc nhiều đẹp tươi

Muôn phần hạnh phúc yên vui

Tấm thân khỏe mạnh sống đời an khang.

(110)

Cho dù sống đến trăm năm

Chỉ hay phá giới, không chăm tu thiền

Chẳng bằng sống một ngày liền

Mà luôn giữ giới, mà chuyên tu thiền.

(111)

Cho dù sống đến trăm năm

Không còn trí tuệ, không chăm tu thiền

Chẳng bằng sống một ngày liền

Mà đầy trí tuệ, mà chuyên tu thiền.

(112)

Trăm năm dù sống dài lâu

Mà luôn lười biếng không cầu tiến lên

Chẳng bằng sống một ngày liền

Chuyên cần, tinh tấn tiến thêm mọi đường.

(113)

Trăm năm sống chẳng nhận ra

Pháp kia sinh diệt. Thật là uổng thay!

Chẳng bằng sống chỉ một ngày

Mà hay vạn vật chốn này giả thôi

Vô thường, tạm bợ, nổi trôi

Sinh ra rồi diệt, diệt rồi lại sinh.

(114)

Trăm năm sống chẳng nhận ra

Pháp kia bất tử. Thật là uổng thay!

Chẳng bằng sống chỉ một ngày

Mà rồi giác ngộ thấy ngay Niết Bàn

Nơi bất diệt, đẹp vô vàn

Không trò bệnh lão, không màn tử sinh.

(115)

Trăm năm sống chẳng nhận ra

Pháp kia tối thượng. Thật là uổng thay!

Chẳng bằng sống chỉ một ngày

Mà hay rằng giáo pháp đầy thâm sâu

Dạt dào chân lý tối cao.

9 . PHẨM ÁC

(116)

Hãy mau thực hiện điều lành

Còn bao điều ác tránh nhanh đừng làm,

Điều lành lười biếng không ham

Làm càng chậm trễ lại càng khổ đau

Trong tâm chuyện ác đến mau.

(117)

Lỡ làm việc ác mất rồi

Chớ nên tiếp tục bước đời lầm sai

Chớ vui với việc ác này

Tâm hay chứa ác có ngày khổ đau.

(118)

Đã làm việc thiện, việc lành

Hãy nên tiếp tục thực hành hăng say

Hãy vui với việc lành này

Tâm hay làm thiện có ngày hưởng vui.

(119)

Khi mà nghiệp ác chưa thành

Người làm điều ác tưởng mình vui thôi!

Đến khi nghiệp ác tới rồi

Người ta mới thấy cuộc đời khổ đau.

(120)

Khi mà nghiệp thiện chưa thành

Người làm điều thiện tưởng mình khổ thôi!

Đến khi nghiệp thiện tới rồi

Người ta mới thấy cuộc đời an vui.

(121)

Chớ khinh điều ác nhỏ nhoi

Cho rằng: “Quả báo mình thời chịu đâu!”

Nhớ rằng giọt nước nhỏ lâu

Mỗi ngày một chút cũng mau đầy bình,

Người ngu gom góp vào mình

Bao điều ác nhỏ dần thành họa to.

(122)

Chớ khinh điều thiện nhỏ nhoi

Cho rằng: “Quả báo mình thời hưởng đâu!”

Nhớ rằng giọt nước nhỏ lâu

Mỗi ngày một chút cũng mau đầy bình,

Người hiền trí chứa tâm mình

Bao điều thiện nhỏ dần thành phước to.

(123)

Tựa như một kẻ đi buôn

Có mang nhiều của nhưng không bạn bè

Tránh đường nguy hiểm chẳng đi,

Hay người tham sống chẳng khi nào gần

Tránh liều thuốc độc vô ngần,

Chúng sinh noi đó lo thân tâm mình

Tránh xa điều ác cho nhanh.

(124)

Bàn tay không có vết thương

Dù cầm thuốc độc chẳng phương hại gì

Người không làm ác sợ chi

Chẳng bao giờ bị ác kia hại mình.

(125)

Khi mà kẻ ác hại người

Tâm tư trong sạch, cuộc đời hiền lương,

Ác kia trở lại thảm thương

Gây cho kẻ ác trăm đường khổ thay

Tựa như ngược gió vung tay

Tung ra bụi bẩn, bụi bay lại mình.

(126)

Con người sinh tự bào thai

Và từ nơi đó ra đời. Lành thay!

Thế nhưng kẻ ác sinh ngay

Vào miền địa ngục đọa đầy triền miên,

Những người chính trực lành hiền

Sau này sẽ được sinh lên cõi trời,

Nhiễm ô ai diệt hết rồi

Mới lên được cõi thảnh thơi Niết Bàn.

(127)

Dù bay lên tận không trung,

Hay là lặn xuống tận cùng bể khơi,

Chui vào hang thẳm núi đồi

Khắp trên trần thế chẳng nơi an toàn

Thoát tay nghiệp ác chót mang.

(128)

Dù bay lên tận không trung

Hay là lặn xuống tận cùng bể khơi,

Chui vào hang thẳm núi đồi

Khắp trên trần thế chẳng nơi an toàn

Thoát tay thần chết kinh hoàng.

10 . PHẨM DAO GẬY

(129)

Sợ thay gậy gộc, gươm đao

Sợ tay thần chết hại bao cuộc đời

Suy lòng mình ra lòng người

Chớ nên giết hại hoặc xui giết người.

(130)

Sợ thay gậy gộc, gươm đao

Yêu thương mầm sống, khát khao cuộc đời

Suy lòng mình ra lòng người

Chớ nên giết hại hoặc xui giết người.

(131)

Ai cầu hạnh phúc cho mình

Mà dùng dao gậy gian manh hại người

Khiến người tan nát cuộc đời,

Kiếp sau mình chẳng an vui được nào.

(132)

Ai cầu hạnh phúc cho mình

Không dùng dao gậy gian manh hại người

Không gây tổn hại cho đời,

Kiếp sau mình sẽ an vui vô cùng.

(133)

Đừng nên mở miệng nói câu

Tục tằn, ác độc khiến đau lòng người

Người ta cũng nói trả thôi,

Những lời độc địa muôn đời khổ thay

Lời qua tiếng lại đắng cay

Như bao dao gậy phạt ngay thân mình.

(134)

Nếu mà ngươi giữ lặng yên

Như chuông bể nứt im lìm chẳng vang

Trước lời ác độc phũ phàng

Niết Bàn ngươi đã thênh thang bước vào:

Chẳng còn sân hận chút nào.

(135)

Người chăn cầm gậy đi sau

Lùa đàn bò nọ chạy mau ra đồng,

Già nua, chết chóc đều cùng

Xua người đến chốn tử vong khác gì.

(136)

Kẻ ngu nghiệp ác gây nên

Để rồi quả báo đến liền hay đâu,

Tương lai chịu vạn khổ đau

Như là lấy lửa thiêu mau chính mình.

(137) – (140)

Ai dùng gậy gộc, gươm đao

Hại người lương thiện, thoát nào đớn đau

Mười điều khổ não trước sau

Tự mình lại sẽ rước vào thân thôi:

“Một là thống khổ kinh người,

Hai là thương tích khắp nơi thân mình,

Ba là bệnh nặng thật tình,

Bốn là tán loạn, thần kinh rối bời,

Năm là tai họa trong đời

Vua, quan áp bức, hại thời tránh đâu,

Sáu là tội nặng ngập đầu

Bị người vu cáo dài lâu, phiền hà,

Bẩy là quyến thuộc trong nhà

Bà con ly tán xót xa bội phần,

Tám là tài sản xa gần

Tiêu ma giây phút, nát tan sớm chiều,

Chín là sẽ bị hỏa thiêu

Cửa nhà cháy hết, tiêu điều tang thương,

Mười là chết khó tránh đường

Đọa vào địa ngục, diêm vương đón chờ”.

(141)

Dù tu khổ hạnh triền miên

Trần truồng, bện tóc, tro đen xoa mình

Nhịn ăn, nằm đất, lăn sình

Sống dơ, ngồi xổm để hành xác thân

Nào đâu thanh tịnh được tâm

Nếu không trừ dứt đi phần hoài nghi.

(142)

Người nào sống thật trang nghiêm

Thân tâm an tịnh, giữ gìn đường tu

Bao nhiêu dục vọng diệt trừ

Không hề buông thả hững hờ giác quan

Lại thêm giới hạnh chu toàn

Sinh linh chẳng hại, tính luôn ôn hòa

Dù cho ăn mặc xa hoa

Vẫn là tu sĩ, là Bà La Môn.

(143)

Biết điều hổ thẹn bản thân

Để mà tự chế, tự ngăn cấm mình

Thế gian ít kẻ đạt thành

Nhưng khi đạt được, thân lành biết bao

Tránh lời khiển trách khổ đau,

Như là ngựa giỏi roi nào quất đâu.

(144)

Giống như ngựa giỏi chạy hăng

Thêm roi thúc giục lại càng hay hơn

Ngươi mau giữ giới chuyên cần

Niềm tin, đạo đức quyết tâm giữ gìn,

Trau dồi trí tuệ vững bền

Pháp môn thiền định nên chuyên thực hành

Theo và hành đạo nhiệt thành

Để mau tiêu diệt ngọn ngành khổ đau.

(145)

Những người tưới nước chăm lo

Đào mương dẫn nước vào cho khắp miền,

Những người thợ vót cung tên

Cung tên lo uốn triền miên tháng ngày,

Những người thợ mộc khéo tay

Xẻ cây, uốn ván thẳng ngay tài tình,

Còn như người trí tinh anh

Chăm lo kiểm soát thân mình cho nhanh.

11 . PHẨM GIÀ

(146)

Làm sao thích thú vui cười

Khi ta ở giữa cõi đời nóng thiêu

Lửa tham dục cháy trăm chiều

Vô minh tăm tối dập dìu vây quanh

Sao không tìm ánh quang minh

Nhờ đèn trí tuệ giúp mình thoát ra.

(147)

Hãy nhìn cái tấm thân này

Bề ngoài đẹp đẽ, trong đầy nhớp nhơ

Đống xương lở lói vô bờ

Mang bao tật bệnh, cứ ngờ tốt tươi

Chứa gì bền vững ở đời

Đâu tồn tại mãi mà người bận tâm.

(148)

Thân này suy yếu, già nua

Dễ dàng hư nát tựa như khu rừng

Tập trung bệnh tật chập chùng

Thời gian hủy hoại, cuối cùng tan đi

Có sinh có tử lạ gì.

(149)

Trái bầu khi tới mùa thu

Bị quăng vì héo vì khô mất rồi,

Thân này cũng vậy mà thôi

Tàn đời thành đống xương phơi bạc mầu

Nhìn xem vui thú gì đâu.

(150)

Thân này là một cái thành

Xây bằng xương cốt và quanh bốn bề

Quết tô máu thịt bao che

Để mà chứa chất não nề bên trong

Sự già nua, sự tử vong

Chứa chan kiêu ngạo, chất chồng dối gian.

(151)

Cái xe vua chúa thường đi

Trang hoàng lộng lẫy còn gì quý hơn

Rồi ra hư cũ, nát tan

Khác chi so với tấm thân con người

Dù cho chăm sóc tuyệt vời

Cũng già cũng yếu cuối đời tránh sao,

Chỉ trừ giáo pháp tối cao

Của người thánh thiện không bao giờ tàn

Luôn luôn sáng tỏ rỡ ràng

Người lành truyền tụng, vô vàn quý thay.

(152)

Người không chịu học, chịu nghe

Giống như bò với trâu kia vô ngần,

Trâu bò lớn mạnh thịt gân

Nhưng mà trí tuệ trăm phần y nguyên

Nào đâu phát triển được thêm.

(153) – (154)

Lang thang khắp nẻo luân hồi

Qua bao tiền kiếp nổi trôi ta bà

Tìm không gặp kẻ làm nhà

Chuyên gây cuộc sống diễn ra rối bời,

Nay ta bắt gặp ngươi rồi

Kẻ làm nhà hỡi, ngừng thôi đừng làm!

Rui mè ngươi đã gãy ngang

Rui mè dục vọng tan hoang đã đành,

Cột kèo ngươi cũng tan tành

Cột kèo tăm tối vô minh hại người!

Niết Bàn ta chứng đắc rồi

Bao nhiêu tham ái dứt nơi tâm này.

(155)

Lúc còn cường tráng thiếu niên

Đã không tạo dựng được thêm gia tài

Tu hành biếng nhác, chây lười

Đến khi luống tuổi con người giống sao

Cò già buồn đứng bờ ao

Ao khô cạn nước kiếm sao ra mồi

Chết mòn thân xác mất thôi!

(156)

Lúc còn cường tráng thiếu niên

Đã không tạo dựng được thêm gia tài

Tu hành biếng nhác, chây lười

Khi già nằm xuống dáng người khác chi

Cây cung bị gãy vứt kia

Buồn than dĩ vãng trôi đi mất rồi.

12 . PHẨM CHÍNH MÌNH

(157)

ai mà biết tự thương mình

Phải nên bảo vệ nhiệt tình bản thân

Trong ba giai đoạn đường trần

Trẻ trung, lớn tuổi và luôn về già

Người hiền trí hãy tỉnh ra

Tìm đường giác ngộ, lìa xa mê lầm.

(158)

Đầu tiên hãy tự đặt mình

Vào đường chân chính quang minh rạng ngời

Về sau mới giáo hóa người,

Kẻ hiền, kẻ trí luôn noi gương này

Nào ai chê trách nữa đây.

(159)

Muốn khuyên, muốn dạy dỗ ai

Trước tiên hãy tự sửa nơi chính mình

Đích thân gương mẫu thực hành

Rồi sau mới dạy điều lành điều hay

Sửa mình quả thật khó thay!

(160)

Tự mình là vị cứu tinh

Tự mình nương tựa vào mình tốt thay

Nào ai cứu được mình đây?

Tự mình điều phục hàng ngày cho chuyên

Thành ra điểm tựa khó tìm.

(161)

Khi mà nghiệp ác sinh ra

Do mình tự tạo, khó mà thoát thân

Nghiệp này nghiến kẻ ngu đần

Kim cương nghiến đá muôn phần giống nhau.

(162)

Người phá giới tự hại mình,

Như dây chùm gửi leo quanh cây vườn

Dần dần siết chết cây luôn,

Người này gieo hại bản thân vô bờ,

Gieo điều xấu, ác mong chờ

Mà quân thù địch ước mơ hại mình.

(163)

Làm điều gây hại cho mình

Dù cho hung ác, thật tình dễ sao,

Việc lành, việc tốt biết bao

Dù cho lợi ích làm nào dễ đâu.

(164)

Đám người khờ dại, ngu si

Vì nhìn sai lạc, khinh khi đạo mầu

Khinh khi giáo pháp thâm sâu

Nhạo người chánh đạo từ lâu tu hành,

Đám này rước khổ vào mình

Giống cây lau nọ khi sinh quả rồi

Sẽ liền tự diệt mà thôi.

(165)

Làm điều ác cũng bởi ta

Nhiễm ô cũng vậy tạo ra bởi mình

Và khi làm những điều lành

Hoặc là thanh tịnh cũng mình tạo ra,

Tịnh hay không tịnh do ta

Chính ta tự tạo, ai mà khác đâu!

(166)

Chớ vì lợi ích cho người

Mà quên lợi ích cho nơi chính mình

Mục tiêu giải thoát tử sinh

Ai lo lợi ích cho mình chớ quên

Quyết tâm đạt được cho bền.

13 . PHẨM THẾ GIAN

(167)

Đừng theo dục vọng thấp hèn

Sống đừng buông thả đắm chìm bản thân

Đừng mang thành kiến sai lầm

Đừng tăng thêm mãi dương gian não phiền

Luân hồi sinh tử triền miên.

(168)

Luôn hăng hái, chớ buông lung

Sống theo chánh pháp vô cùng tịnh thanh

Những người chánh hạnh thực hành

Đời này cảm thấy thân mình an vui

Đời sau sung sướng thêm thôi.

(169)

Thực hành chánh hạnh chuyên cần

Đừng theo đường ác, chớ làm điều sai

Ai theo chánh pháp đời này

Niềm vui mãi hưởng kéo dài đời sau.

(170)

Tựa như bọt nước trôi sông,

Lâu đài, phố chợ bềnh bồng biển sương

Toàn là ảo ảnh vô thường

Nhìn đời như vậy còn vương vấn gì

Tử thần ta há sợ chi.

(171)

Dù nhìn trần thế của ta

Xa hoa lộng lẫy như là xe vua

Kẻ cuồng dại mới thích ưa

Mới mong tham đắm mê mờ ngu si

Còn như người trí thiết chi

Có đâu luyến ái, dễ gì bận tâm.

(172)

Người nào trước sống buông lung

Sau không phóng dật, một lòng chuyên tu

Như trăng thoát khỏi mây mù

Sáng soi trần thế, đẹp phô ánh vàng.

(173)

Người nào làm những việc lành

Xóa mờ nghiệp ác của mình thuở xưa

Như trăng thoát khỏi mây mù

Sáng soi trần thế, đẹp phô ánh vàng.

(174)

Đời này mù quáng vô vàn

Ít người thấy được rõ ràng mà thôi

Như chim thoát khỏi lưới rồi

Ít con bay thẳng hướng trời cao xa.

(175)

Thiên nga tung cánh thảnh thơi

Chỉ bay theo hướng mặt trời hừng đông,

Người quyền phép nhờ thần thông

Chỉ bay lượn giữa hư không dễ dàng,

Riêng người trí lớn vô vàn

Dẹp trừ dục vọng Ma quân kia rồi

Mới bay khỏi thế gian thôi.

(176)

Ai vi phạm giáo pháp rồi,

Ai ưa gian dối thốt lời dài lâu,

Ai tin chẳng có đời sau,

Bao điều xấu, ác họ đâu sợ gì

Sẵn sàng làm, có ngại chi.

(177)

Những người keo kiết ở đời

Sinh đâu vào được cõi trời mai sau

Những người ngu muội dài lâu

Ghét lời bố thí, ghét câu cúng dường,

Chỉ riêng người trí tìm đường

Mở tâm quảng đại cúng dường lòng vui

Đời sau an lạc mãi thôi.

(178)

Dù làm bá chủ thế gian,

Dù sinh vào chốn vẻ vang cõi trời,

Dù làm chúa tể cao vời

Chủ trì vũ trụ khắp nơi huy hoàng,

So ra cũng chẳng sánh ngang

Người xuôi dòng tới Niết Bàn thênh thang

“Nhập lưu” đắc quả vẻ vang.

14 . PHẨM ĐỨC PHẬT

(179)

Chẳng ai hơn nổi con người

Đã từng thắng phục được nơi dục tình

Người như vậy chính thân mình

Ở đời không sợ dục tình dõi theo

Mênh mông Phật giới cao siêu

Tham, sân, si dấu tích đều còn đâu

Các ngươi cám dỗ dễ nào.

(180)

Lưới mê được giải tỏa rồi

Dục tình kia khó tìm người dõi theo

Mênh mông Phật giới cao siêu

Tham, sân, si dấu tích đều còn đâu

Các ngươi cám dỗ dễ nào!

(181)

Người hiền trí chuyên tu thiền

Ưa hương giải thoát, thích miền tịnh yên

Nghĩ suy giác ngộ vô biên

Chúng sinh yêu kính, chư thiên nể vì.

(182)

Khó mà sinh được làm người,

Rồi ra sống được trọn đời khó hơn,

Được nghe chánh pháp tuyên dương

Cũng là điều khó trăm đường mà thôi,

Duyên may gặp Phật ra đời

Là điều hy hữu, tuyệt vời biết bao.

(183)

Chớ làm điều ác bao giờ

Làm điều lành tốt người chờ, người mong

Giữ tâm, giữ ý sạch trong

Là lời Phật dạy ghi lòng chớ quên.

(184)

Phật thường dạy đã lâu rồi

Niết Bàn là chốn tuyệt vời cao siêu

Cũng như nhẫn nhục trăm chiều

Lấy điều khổ hạnh làm điều tối cao,

Xuất gia chẳng hại ai nào

Sa Môn tu tập nỡ sao hại người.

(185)

Chớ nên phỉ báng một ai

Đừng gây tổn hại cho người xung quanh

Giữ gìn giới luật nghiêm minh

Uống ăn chừng mực cho thành thói quen

Lánh riêng sống chỗ tịnh yên

Chuyên tu thiền định, hướng miền thanh cao

Lời chư Phật dạy lành sao!

(186) – (187)

Dù cho mưa xuống bạc vàng

Cũng đâu thỏa mãn lòng tham con người

Người hiền trí biết rõ thôi

Dục tình vui ít để rồi khổ thêm,

Cõi trời cao ngất từng trên

Dục tình dù có, chớ nên ham cầu,

Người con Phật hiểu pháp mầu

Chỉ mong tham ái được mau diệt trừ.

(188) – (192)

Loài người hãi sợ kinh hoàng

Nên tìm nhiều chỗ vội vàng quy y

Thánh thần núi nọ, rừng kia

Hoặc nơi cây cối, tháp bia, miếu đền

Nào đâu nương tựa được yên

Quy y như vậy não phiền còn vương,

Nếu quy y Phật, Pháp, Tăng

Riêng phần trí tuệ vinh thăng nhiệm mầu

Hiểu ra Tứ Đế thâm sâu:

Biết rằng trần thế khổ đau là gì,

Hiểu ra nguồn gốc khổ kia,

Biết đường diệt hết khổ đi là rồi

Biết Bát Chánh Đạo tuyệt vời

Tám đường chân chính con người nên theo

Quy y chỗ đó cao siêu

An toàn, giải thoát trăm điều khổ đau.

(193)

Khó mà gặp được thánh nhân

Là người trí tuệ muôn phần cao siêu

Người như vậy chẳng có nhiều,

Chỗ nào kẻ trí sớm chiều sinh ra

Gia đình hạnh phúc chan hòa.

(194)

Vui thay đức Phật ra đời!

Vui thay giáo pháp giảng nơi cõi trần!

Tăng hòa hợp đẹp muôn phần!

Đẹp thay giới luật xa gần đồng tu!

(195) – (196)

Cúng dường vị đáng cúng dường

Phật hay đệ tử thân thương của Ngài

Là người khắc phục, anh tài

Vượt qua chướng ngại, thoát ngoài lo âu

Không còn phiền não muộn sầu

Lửa tham, lửa dục từ lâu tắt rồi

Cúng dường như thế tuyệt vời

Gây bao công đức nào ai sánh cùng.

15 . PHẨM AN LẠC

(197)

Ở ngay giữa đám nhân sinh

Dù người hờn oán, nếu mình thảnh thơi

Sống không thù hận cùng người

Thật là sung sướng, cuộc đời thơm hương.

(198)

Ở ngay giữa đám nhân sinh

Khi người đau ốm, nếu mình thảnh thơi

Sống không tật bệnh trong người

Thật là sung sướng, cuộc đời thơm hương.

(199)

Ở ngay giữa đám nhân sinh

Mặc người tham ái, nếu mình thảnh thơi

Sống không dục vọng như người

Thật là sung sướng, cuộc đời thơm hương.

(200)

Chúng ta hạnh phúc vô biên

Khi không chướng ngại, não phiền nổi trôi

Sống đời hỷ lạc tuyệt vời

Tựa như những vị cõi trời Quang Âm.

(201)

Khi mà thắng lợi vẻ vang

Sinh ra thù oán ngập tràn. Nguy thay!

Khi mà thất bại chua cay

Sinh ra đau khổ chất đầy tâm can!

Chi bằng thắng bại chẳng màng

Cuộc đời tịnh lạc, bình an vô cùng.

(202)

Lửa nào lại sánh được ngang

Lửa tham lửa dục cháy tan dữ dằn,

Ác nào lại sánh cho bằng

Ác sân ác hận hung hăng oán hờn,

Khổ nào lại vượt được hơn

Khổ thân ngũ uẩn hợp tan sớm chiều,

Vui kia so sánh đủ điều

Sao bằng vui chốn cao siêu Niết Bàn.

(203)

Đói là chứng bệnh lớn lao,

Vô thường ngũ uẩn khổ đau nhất đời,

Nếu ai hiểu đúng vậy rồi

Coi như đạt đến cực vui Niết Bàn.

(204)

Ai không bệnh, lợi nhất đời

Ai mà biết đủ là người giàu sang

Ai thành tín là bạn vàng

Và nơi cực lạc: Niết Bàn là đây.

(205)

Ai từng vui sống một mình

Ai từng hưởng thú an bình, tịnh yên

Sẽ không đau khổ não phiền

Niềm vui chánh pháp hưởng thêm dạt dào.

(206)

Lành thay gặp được thánh nhân

Cạnh người ta hưởng thêm phần an vui,

Muốn cho hạnh phúc lâu dài

Những người ngu dại ta thời tránh mau.

(207)

Sống chung, thân cận người ngu

Lúc nào cũng thấy buồn lo phập phồng,

Khổ thay gần kẻ ngu đần

Khác nào sống cạnh địch quân hiểm nghèo,

Sống cùng người trí lành nhiều

Vui như bên kẻ thân yêu, họ hàng.

(208)

Đúng như vậy! Thật rõ ràng:

Nếu gần gũi được những hàng thánh nhân,

Người hiền trí, người đa văn

Những người trì giới thành tâm, kiên trì

Nên theo gót họ mọi bề

Như trăng theo mãi đường đi sao trời.

16 . PHẨM YÊU THÍCH

(209)

Siêng làm việc chẳng đáng làm

Lơ là những việc vô vàn thiết thân

Quên đi mục đích tối cần

Chạy theo dục lạc muôn phần lầm sai

Ai mà như vậy muôn đời

Tỵ hiềm, ganh ghét những người chuyên tu.

(210)

Chớ kề cận kẻ yêu thương,

Chớ gần gũi kẻ mình thường chẳng ưa,

Ở đời khổ mấy cho vừa

Khi yêu không gặp, khi ưa chẳng kề

Cũng đau cũng đớn kể chi

Ghét này phải gặp, oán kia phải kề.

(211)

Đừng yêu đến độ say mê

Kẻo khi ly biệt não nề héo hon

Nếu mà yêu ghét không còn

Chẳng chi ràng buộc, tâm hồn thảnh thơi.

(212)

Khởi từ tình ái sinh ra

Chứa chan hãi sợ, chan hòa lo âu

Thân yêu, tình ái lìa mau

Chẳng còn lo sợ, ưu sầu tiêu tan.

(213)

Khởi từ luyến ái sinh ra

Chứa chan hãi sợ, chan hòa lo âu

Mến thương, luyến ái lìa mau

Chẳng còn lo sợ, ưu sầu tiêu tan.

(214)

Khởi từ hỷ ái sinh ra

Sinh lo, sinh sợ khó mà tránh đi

Khi mà hỷ ái xa lìa

Chẳng còn lo sợ chút gì nữa đâu.

(215)

Khởi từ dục ái sinh ra

Sinh lo, sinh sợ khó mà tránh đi

Khi mà dục ái xa lìa

Chẳng còn lo sợ chút gì nữa đâu.

(216)

Khởi từ tham ái sinh ra

Sinh lo, sinh sợ khó mà tránh đi

Khi mà tham ái xa lìa

Chẳng còn lo sợ chút gì nữa đâu.

(217)

Người mà giới hạnh chu toàn

Sáng soi trí tuệ, vững vàng đạo tâm

Bao điều chân lý thấm nhuần

Làm tròn bổn phận mười phân vẹn mười

Là người đáng kính tuyệt vời.

(218)

Ai mà tâm nguyện dạt dào

Mong tìm lên chốn tối cao Niết Bàn

Thú vui ái dục chẳng màng

Đáng tôn bậc ấy là hàng “thượng lưu”.

(219) – (220)

Hãy nhìn người khách ly hương

Lâu ngày an ổn từ phương xa về

Bà con cùng với bạn bè

Hân hoan chào đón tràn trề niềm vui,

Người làm lành cũng vậy thôi

Tạo ra nghiệp phước để rồi mất đâu

Qua đời này đến đời sau

Bao nhiêu nghiệp phước khác nào người thân

Đón mừng họ rất ân cần.

17 . PHẨM PHẪN NỘ

(221)

Lìa mau lòng giận dữ đi

Chớ hề ngạo mạn, chớ hề kiêu căng

Hãy mau giải thoát buộc ràng

Đừng ham danh sắc, đừng màng thân tâm

Không còn dục vọng xa gần

Khổ đau sẽ chẳng quẩn chân gây phiền.

(222)

Khi cơn giận dữ bùng ra

Ai mà ngăn được mới là người hay

Giỏi như hãm lại được ngay

Chiếc xe đang chạy chở đầy, phóng nhanh,

Nếu không thì bản thân mình

Cầm cương hờ hững tài tình gì đâu.

(223)

Lấy từ bi, lấy ôn hòa

Thắng cơn nóng giận bùng ra thét gầm

Lấy hiền lành, lấy thiện tâm

Thắng lòng hung ác bất nhân khó lường

Lấy tâm bố thí cúng dường

Thắng hàng keo kiệt, thắng phường tham lam

Lấy chân thật để đập tan

Những trò hư ngụy, dối gian ở đời.

(224)

Nói lời chân thật luôn luôn,

Dẹp cơn nóng giận dỗi hờn khó coi,

Dù ta có ít của thôi

Cũng chia bố thí cho người đến xin,

Nhờ ba việc tốt lành trên

Đưa ta đến cõi chư thiên, cõi trời.

(225)

Bậc hiền lương chẳng hại ai

Thân tâm lo chế ngự hoài trước sau

Đến nơi bất tử thật mau

Niết Bàn chốn ấy hết sầu, hết bi.

(226)

Những người giác tỉnh thường xuyên

Dốc lòng tu tập ngày đêm chuyên cần

Quyết tâm hướng đến Niết Bàn

Thì bao phiền não tiêu tan chẳng còn.

(227)

Người con Phật hãy nghe đây

Chuyện không phải chỉ đời này mà thôi

Từ đời xưa đã nói rồi:

“Làm thinh thời sẽ có người chê bai,

Nói nhiều cũng bị chê hoài,

Dù cho nói ít cũng người chê thôi”.

Làm người không bị chê cười

Thực là chuyện khó ở nơi cõi trần.

(228)

Ở đời toàn bị chê bai

Hay toàn nghe tiếng người ngoài khen ta

Từ xưa chẳng thấy xảy ra,

Tìm trong hiện tại thật là khó sao,

Tương lai cũng chẳng có nào.

(229) – (230)

Hàng ngày tự xét bản thân

Tránh bao hành động sai lầm xấu xa

Luôn luôn trí tuệ phô ra

Nêu gương phẩm hạnh sáng lòa không trung

Tựa vàng ròng, quý vô cùng

Ai mà còn dám tìm đường chê bai

Chư thiên cũng tán dương hoài

Phạm thiên, người trí hết lời ngợi khen.

(231)

Giữ gìn kiểm soát Thân người

Đừng vì nóng giận để rồi làm sai

Thân đừng làm ác, hại ai

Làm lành, làm thiện miệt mài tu thân.

(232)

Giữ gìn kiểm soát Lời người

Đừng vì nóng giận để rồi nói sai

Lời đừng nói ác, hại ai

Nói lành, nói thiện miệt mài tu thân.

(233)

Giữ gìn kiểm soát Ý người

Đừng vì nóng giận để rồi nghĩ sai

Ý đừng nghĩ ác, hại ai

Nghĩ lành, nghĩ thiện miệt mài tu thân.

(234)

Những người trí, những kẻ hiền

Luôn lo kiểm soát, giữ gìn tấm thân

Lời ăn tiếng nói lo luôn

Lại lo cho ý, cho tâm của mình

Chăm lo ba nghiệp nhiệt tình.

18 . PHẨM DƠ BẨN

(235)

Ngươi nay giống lá héo khô

Diêm vương sứ giả đang chờ đợi ngươi

Đứng trên ngưỡng cửa tử rồi

Hành trang, lương thực ngươi thời không mang

Không hề chuẩn bị kỹ càng

Chuyến đi thăm thẳm vô vàn dài lâu.

(236)

Hãy lo tự tạo cho mình

Một hòn đảo để tu hành bình an

Tinh cần, trí tuệ, khôn ngoan

Gột đi dục vọng, phá tan não phiền

Bước lên cảnh giới chư thiên

(237)

Đời ngươi sắp lụn sắp tàn

Ngươi đang lê bước đến gần diêm vương

Không nơi ngơi nghỉ dọc đường

Hành trang, lương thực không mang theo mình

Không hề chuẩn bị hành trình.

(238)

Hãy lo tự tạo cho mình

Một hòn đảo để tu hành bình an

Tinh cần, trí tuệ, khôn ngoan

Gột đi dục vọng, phá tan não phiền

Sẽ không quay trở về miền

quẩn quanh sinh lão, triền miên luân hồi.

(239)

Từng giây, từng phút, từng giờ

Những người hiền trí âu lo trừ dần

Bao nhiêu dơ bẩn bản thân

Như thợ vàng mãi chuyên cần khổ công

Gột trừ cặn bã cho xong

Giữ lại toàn chất vàng ròng mà thôi.

(240)

Sét kia do sắt sinh ra

Để rồi trở lại ăn qua sắt này

Khác chi nghiệp ác người gây

Nghiệp kia trở lại hại ngay người rồi

Đưa người vào cõi ác thôi.

(241)

Không chuyên tụng niệm, uổng kinh

Không siêng chăm sóc, hại nhanh cửa nhà

Biếng lười, thân sắc xấu xa;

Buông lung, tâm lạc nẻo tà nhớp nhơ

Vì canh phòng quá ơ hờ.

(242)

Hư thân, mất nết, hạnh tà

Vết nhơ đối với đàn bà tính hoang,

Lòng người keo kiệt, tham lam

Vết nhơ của kẻ không ham cúng dường,

Nhưng riêng tội ác, bất lương

Luôn là một vết nhơ trong cõi này

Và luôn trong cõi tới đây.

(243)

Điều dơ bẩn, việc xấu xa

Đứng đầu tất cả chính là vô minh

Tỳ Kheo nên diệt tận tình

Diệt trừ cho hết vô minh, ngu đần

Thành người thanh tịnh thân tâm.

(244)

Sống không xấu hổ bao giờ

Lại thêm lỗ mãng giống như quạ diều

Chê bai, khoác lác đủ điều

Khoa trương, ngạo mạn, tự kiêu tháng ngày

Sống như vậy thật dễ thay!

(245)

Sống mà hổ thẹn răn mình

Thường cầu thanh tịnh, dục tình chẳng ham

Tính tình khiêm tốn vô vàn

Nghĩ suy sáng suốt, tinh thần sạch trong

Sống như vậy mới khó khăn!

(246) – (247)

Ai mà có thói sát sinh

Nói năng gian dối, tính tình tà dâm

Say sưa, trộm cắp, hư thân

Sống đời như thế trầm luân vô vàn

Coi như ngay cõi nhân gian

Tự đào bỏ mất thiện căn của mình.

(248)

Các ngươi nên biết rõ rằng

Dễ gì chế ngự việc làm ác đâu

Tham lam, tội lỗi hố sâu

Kéo ta xuống chốn khổ đau đời đời.

(249)

Do lòng tin, bởi niềm vui

Người người bố thí, nơi nơi cúng dường

Kẻ mà tâm xấu buông lung

Thấy ai được hưởng, trong lòng ghét ganh

Ngày đêm sẽ mãi quẩn quanh

Không hề an tịnh tâm mình được lâu.

(250)

Chỉ riêng người hiểu pháp mầu

Nên lòng ganh ghét trước sau diệt trừ

Ngày đêm hương đạo thơm đưa

Cõi lòng an tịnh, tâm tư thanh nhàn.

(251)

Lửa nào có thể sánh ngang

Lửa tham dục nọ dữ dằn vô biên,

Không còn cố chấp nào bền

Bằng tâm sân hận nổi lên cấp kỳ,

Lưới nào trói buộc dầm dề

So ra với lưới ngu si buộc ràng,

Sông nào chìm đắm cho bằng

Dòng sông ái dục cuốn phăng bao người.

(252)

Lỗi người dễ thấy biết bao

Lỗi ta khó thấy ai nào muốn khui,

Lỗi người cứ cố phanh phui

Như tìm trấu lẫn trong nồi gạo kia

Lỗi ta lại dấu diếm đi

Tựa người săn bắn muốn che dấu mình

Hay như con bạc cố tình

Cờ gian bạc lận lưu manh dấu bài.

(253)

Nếu ta thấy được lỗi người

Tâm ta nóng giận tức thời dễ sinh

Tăng thêm phiền não thật nhanh,

Xa lìa an tịnh, quẩn quanh muộn sầu,

Lỗi người chẳng để tâm lâu

Còn chi sầu muộn, còn đâu não phiền

(254)

Hư không đâu dấu vết chi,

Bên ngoài chánh pháp dễ gì tìm ra

Bóng Sa Môn tỏa hương xa,

Riêng điều hư vọng tâm tà ngu si

Chúng sinh thích thú say mê,

Như Lai hư vọng đã lìa từ lâu

Bao nhiêu chướng ngại còn đâu.

(255)

Hư không đâu dấu vết chi,

Bên ngoài chánh pháp dễ gì tìm ra

Bóng Sa Môn tỏa hương xa,

Còn như năm uẩn thường là chóng tan

Vì rằng vật chất dễ tàn,

Riêng chư Phật với thời gian trường tồn

Không hề dao động chập chờn.

19 . PHẨM TRỌNG PHÁP

(256)

Người mà phân xử vội vàng

Tỏ ra khinh suất. Công bằng còn đâu!

Chánh, tà phân biệt trước sau

Mới là kẻ trí, đạo mầu luôn theo.

(257)

Không hề khinh suất sai lầm

Đúng theo luật pháp, luôn luôn công bình

Hộ trì chánh pháp nhiệt tình

Mới là lãnh đạo tinh anh hàng đầu

Nương theo luật pháp dài lâu.

(258)

Nào đâu cứ phải nhiều lời

Mới là kẻ trí, chuyện đời tinh thông

Ai mà an tịnh thân tâm

Oán thù, hãi sợ trăm phần dẹp nhanh

Mới là người trí xứng danh.

(259)

Nào đâu cứ phải nói nhiều

Là người chánh pháp chuyên theo hộ trì,

Ai tuy ít học, ít nghe

Nhưng mang chánh pháp quyết đi thực hành

Chẳng buông lung, rất tâm thành

Hộ trì như vậy xứng danh hàng đầu.

(260)

Chỉ vì mái tóc bạc đầu

Mà xưng trưởng lão (*) có đâu hợp tình,

Vì cao tuổi tự xưng mình

Là bậc trưởng lão cũng thành khó nghe

Danh suông, rỗng tuếch còn chi.

(*) Trưởng lão: tiếng tôn xưng người đã giữ giới Tỳ Kheo mười năm trở lên.

(261)

Ai mà chân lý đã thông

Giữ theo chánh hạnh luôn luôn tâm thành

Không hề sát hại sinh linh

Tự mình chế phục chính mình trước sau

Hạng người trí tuệ dạt dào

Nhiễm ô thanh lọc từ lâu hết rồi

Xứng danh trưởng lão ở đời.

(262)

Người hay ganh tị, dối gian

Lại thêm ích kỷ, kiêu căng ở đời

Dù cho ăn nói có tài

Dù cho tướng mạo bề ngoài bảnh bao

Chắc đâu được liệt ngay vào

Thành người lương thiện dễ nào hơn ai!

(263)

Chỉ riêng người trí người hiền

Diệt lòng sân hận não phiền cho mau

Đoạn trừ tận gốc từ lâu

Là người lương thiện ai nào sánh ngang.

(264)

Người mà nói dối, nói sai

Lại thêm phá giới, sống đời buông lung

Dù đầu cạo tóc hết luôn

Cũng chưa xứng gọi Sa Môn tu hành

Huống còn tham dục đầy mình

Làm sao lại xứng trở thành Sa Môn.

(265)

Bao nhiêu điều ác ở đời

Dù cho lớn, nhỏ ai người dứt luôn

Chính nhờ điều ác không còn

Xứng danh được gọi Sa Môn tu hành.

(266)

Chỉ đi khất thực từng nhà

Làm sao đủ gọi được là Tỳ Kheo,

Người tu chân chánh phải theo

Bao nhiêu giới luật là điều tối cao

Gọi Tỳ Kheo xứng làm sao,

Chỉ riêng khất thực lẽ nào xứng danh.

(267)

Bao nhiêu thiện, ác vượt xong

Tu hành thanh tịnh, tác phong cao vời

Sống đầy hiểu biết ở đời

Xứng danh được gọi là người Tỳ Kheo.

(268)

Kẻ ngu đần dù lặng yên

Đâu thành một vị thánh hiền ẩn danh,

Nhưng người trí tuệ tinh anh

Cầm cân nảy mực phân ranh tỏ tường

Chọn lành, bỏ dữ chẳng màng

Mới là ẩn sĩ thuộc hàng xứng danh.

(269)

Chọn lành, bỏ dữ cho nhanh

Nội giới, ngoại giới biết rành cả hai

Thế gian hai chốn trong ngoài

Suốt thông ngũ uẩn đôi nơi ngọn ngành

Của người lẫn của chính mình

Mới là ẩn sĩ, xứng danh thánh hiền.

(270)

Sinh linh sát hại triền miên

Thánh hiền đâu xứng là tên của mình,

Không còn sát hại sinh linh

Thánh hiền mới thật xứng danh vô cùng.

(271) – (272)

Không vì giới luật luôn theo

Không vì học rộng, nghe nhiều giỏi thêm

Không vì chứng ngộ tu thiền

Hay là cô độc sống riêng một mình

Mà cho là đã đạt thành

“Niềm vui giải thoát, hương lành xuất gia

Phàm phu không thể sánh qua!”

Tỳ Kheo chớ có tỏ ra bằng lòng

Khi mà trừ diệt chưa xong

Mê lầm, phiền não còn trong tâm mình.

20 . PHẨM CON ĐƯỜNG

(273)

Con đường cao thượng hàng đầu

Là “Bát Chánh Đạo” nhiệm mầu biết bao,

Bốn điều chân lý tối cao

Là “Tứ Diệu Đế” dễ nào sánh ngang,

Không còn luyến ái vấn vương

Là điều cao thượng thơm hương Niết Bàn,

Trong loài động vật hai chân

Thì Đấng Toàn Giác vô ngần tối cao.

(274)

Con đường duy nhất dẫn vào

Đâu còn tìm được đường nào khác hơn

Khiến cho thanh tịnh nhãn quan,

Các ngươi theo đúng lối vàng nói trên

Ma vương mê loạn ngay liền

Chẳng còn dục vọng gây phiền cho ngươi.

(275)

Thuận tu theo chánh đạo rồi

Bao nhiêu khổ não tức thời tiêu tan,

Sau khi chứng ngộ đạo vàng

Biết phương cách diệt vô vàn chông gai

Diệt bao chướng ngại hại người

Ta nay truyền dạy các ngươi con đường.

(276)

Các ngươi phải tự gắng công

Ta là thầy dạy chỉ đường mà thôi

Con đường giác ngộ tuyệt vời,

Tự ngươi thiền định theo nơi đúng đường

Thoát ra khỏi lưới Ma vương.

(277)

Mọi sinh vật vốn “vô thường”

Trí người nếu hiểu tận tường như trên

Thoát ly ngay mọi não phiền

Theo đường thanh tịnh vào miền sạch trong.

(278)

Mọi sinh vật vốn “khổ đau”

Trí người sáng suốt hiểu mau điều này

Não phiền sẽ thoát ly ngay

Theo đường thanh tịnh tràn đầy sạch trong.

(279)

Mọi sinh vật có thật đâu

Thảy đều “vô ngã”, “ta” nào là “ta”

Trí người nếu hiểu rõ ra

Thoát ly phiền não cho xa tức thời,

Theo đường thanh tịnh tuyệt vời.

(280)

Lúc cần nỗ lực lại lười

Dù đang cường tráng, dù thời thiếu niên,

Tinh thần suy nhược triền miên

Còn đâu trí tuệ mà tìm được ra

Con đường ngộ đạo thơm hoa.

(281)

Lời nên thận trọng mọi bề,

Ý luôn kiềm chế chớ hề buông lung,

Thân đừng làm ác, bất lương

Cố mà thanh lọc ba đường kể trên

Sẽ mau chứng đạo thánh hiền.

(282)

Tu thiền trí tuệ phát sinh,

Bỏ thiền trí tuệ rời mình trôi ngay

Ai mà thông suốt điều này

Biết so lợi hại, dở hay đôi đường

Tự mình nỗ lực tăng cường

Thêm phần trí tuệ ngát hương thơm lành.

(283)

Đốn rừng nhưng chớ chặt cây,

Đốn rừng tham ái với đầy sân si

Chính do rừng dục vọng kia

Mà bao sợ hãi dễ bề sinh ra

Rừng to, rừng nhỏ quanh ta

Cả hai rừng đó mau mà đốn đi,

Các Tỳ Kheo hãy thoát ly

Thoát rừng dục vọng muôn bề tối tăm.

(284)

Dây tình nam nữ, gái trai

Nếu mà chưa dứt, còn hoài vương mang

Thì tâm, ý vẫn buộc ràng

Như bê bú mẹ luôn ham, chẳng rời.

(285)

Dây tình ái hãy dứt liền

Như tay ngắt bỏ cành sen thu tàn

Siêng tu an tịnh đạo vàng

Là đường Phật dạy tìm sang Niết Bàn.

(286)

“Nơi đây ta ở mùa mưa,

Đông về, hạ tới cũng ưa chốn này”

Người ngu nghĩ dại khờ thay

Nào hay nguy hiểm cạnh ngay tử thần

Luôn luôn cái chết rất gần.

(287)

Người mà tâm mãi hằng ngày

Cháu con, gia sản đắm say chẳng ngừng

Khó mà thoát khỏi tử thần

Giống như thảm họa xóm làng ngủ say

Bị cơn nước lũ cuốn ngay.

(288) – (289)

Tử thần khi đến kêu mình

Bà con thân thuộc cũng đành bó tay

Cha con tình có tràn đầy

Dễ gì giúp được nhau ngay lúc này.

Khi ta hiểu lẽ trên đây

Người nào giới hạnh hàng ngày luôn theo

Lại thêm trí tuệ cao siêu

Sẽ mau mở lối đi nhiều hương hoa

Niết Bàn chốn đó tìm qua.

21 . PHẨM TẠP LỤC

(290)

Nếu niềm vui nhỏ buông đi

Đón về hạnh phúc trăm bề lớn hơn,

Người khôn vui nhỏ chẳng vương

Đón niềm vui lớn ngát hương tâm hồn.

(291)

Gieo đau gieo khổ cho người

Để mong cầu được niềm vui cho mình

Sẽ gây oán hận thật tình

Không sao thoát khỏi quẩn quanh hận thù.

(292)

Việc nên làm lại không làm

Đi làm những việc không cần thiết chi

Những người phóng túng kiêu kỳ

Não phiền, tội lỗi ắt thì gia tăng.

(293)

Những người cần mẫn siêng năng

Thường lo quán sát kỹ càng bản thân

Không làm những việc chẳng cần,

Việc cần cố gắng chu toàn cho xong

Suy tư, sáng suốt, tinh khôn

Não phiền, tội lỗi không còn vương mang.

(294)

Trừ mẹ ái dục cho mau, (*)

Trừ cha kiêu ngạo, tự hào, khoe khoang, (**)

Trừ hai Vua nọ kiêu căng

Tham vọng, hiếu chiến, ý càng lầm sai

Chẳng tin nhân quả, luân hồi

Khó mà giải thoát, muôn đời hại dân,

Trừ thêm vương quốc kia luôn

Hạ mười hai xứ: sáu trần, sáu căn

Tự mình làm chủ giác quan

Tạo ra an lạc thân tâm bội phần,

Trừ luôn cả vị đại thần

Bo bo gìn giữ kho tàng quốc vương

Khác gì một kẻ lầm đường

Ham mùi luyến ái, vấn vương cuộc đời

Trừ xong mọi việc trên rồi

Vị A La Hán thảnh thơi cõi lòng

Ra đi, sầu muộn chẳng còn.

(*) (**) Đây là lời ẩn dụ. Trừ mẹ ái dục, trừ cha ngã mạn không phải là trừ Cha Mẹ thật của mình. Ý nói đã diệt trừ xong các nguyên nhân khiến con người phải tái sinh trong cõi đời này. Diệt trừ xong ái dục và ngã mạn để thoát khỏi vòng luân hồi.

(295)

Trừ mẹ ái dục cho mau, (*)

Trừ cha kiêu ngạo, tự hào luôn luôn, (**)

Trừ hai Vua Bà La Môn

Luôn mang tư tưởng sai lầm mãi thôi

Chẳng tin nhân quả luân hồi

Khó mà giải thoát, muôn đời ngu si

Trừ con đường nọ hiểm nguy

Giăng năm chướng ngại ngăn che mắt trần

Giống năm vị tướng dữ dằn

Hoài nghi là tướng đứng hàng thứ năm,

Trừ xong mọi việc khó khăn

Vị A La Hán thênh thang cõi lòng

Ra đi, sầu muộn chẳng còn.

(296)

Những người đệ tử Phật Đà